En 1935 XFV defende a súa tese de doutoramento sobre a cantiga CIII, unha das mais célebres das Cantigas de Santa María. A ela adicoulle varios traballos, convertíndose nun referente fundamental en tódalas publicacións referentes ao rei Alfonso X e a súa obra. Coma nos lembra Mercedes Brea- nun artigo contido no volume homenaxe Xosé Filgueira Valverde: 1906-1996 un século de Galicia-cómpre lembrar a súa colaboración na edición do facsímil do chamado códice Rico- na que redacta o estudo introdutorio e as anotacións, transcribe o texto e fai a versión castelá; asi coma os posibles motivos que levasen a ese desapego hacia Galicia e Santiago que desprende a obra do rei Sabio.
Temos que insistir no seu carácter de pioneiro, en Galicia, nas investigacións sobre as cantigas trobadorescas: dende as súas primeiras achegas demostra claramente estar ao tanto do que se publicaba sobre lírica medieval (Gaston paris, Theóphilo Braga, Alfred Jeanroy…), algo que representa case unha novidade no panorama galego e que se explica, moi probablemente, polo maxisterio que sobre él exerceu Armando Cotarelo Valledor (director da súa tese de doutoramento) (…)
“D. Xosé Filgueira Valverde e a lírica galego portuguesa”, p. 216
Neste artigo da profesora Brea repásase o contexto no que xurden os estudos fundacionais da lírica galego-portuguesa. Filgueira Valverde comeza as súas investigacións nun terreo preparado xa en Galicia polos esforzos de intelectuais que viñan traballando sobre este tema dende tempo atrás, nunha nómina na que cómpre sinalar a Antonio de la Iglesia, Oviedo e Arce, Murguía ; e, lóxicamente, será coñecedor do que se fai alén das nosas fronteiras, especialmente do volumen homenaxe a Menéndez Pidal con traballos, entre outros, de López Aydillo e Carolina Michaelis de Vasconcellos.
Portada da tese de doutoramento de XFV,custodiada na BUSC (prema na imaxe para ver no catálogo).
Na BUSC temos a edición facsimilar do chamado códice Rico das Cantigas de Santa María, publicada por Edilán en 1979, na que XFV realiza, coma xa mencionamos, o estudo introductorio, comentarios e transcripción do texto, cunhas ilustracións de gran beleza e das que deixamos unha mostra.
Letras Galegas 2015 